Dziewięć postaci powieściowych w poszukiwaniu tłumacza

Kilka osób zwróciło mi kulturalnie uwagę, że się obijam w kwestii bloga oraz dało dyskretnie do zrozumienia, że chcę wszystkich (nielicznych) czytelników przesycić własną twórczością manualną. Czy tak jest naprawdę? Przypuszczam, że wątpię. Niniejszym dementuję te pogłoski i wrzucam coś, żeby nie było, że jestem gołosłowna.

Wczoraj oddawałam się rozpuście czytania i grzebania w książkach. Przez swoją amoralną postawę przyczyniłam się zapewne do zwiększenia recesji, powiększenia dziury budżetowej, spadku krajowego PKB i innych bezeceństw, ale bimbam sobie na to :-)

Analizowałam jak polscy tłumacze poradzili sobie z takim z pozoru prostym zadaniem, jakim (wydawać by się mogło) jest przetłumaczenie nazw postaci występujących w "Małym Księciu". Oto rezultaty moich badań literacko-lingwistycznych:

 To wizerunki siedmiu pierwszych postaci z tabeli (dwóch ostatnich Autor nie narysował):

Tłumacz polski	Postacie
	le roi	le vaniteux	le buveur	le businessman	l’allumeur	le vieux monsieur, le geographe	le serpent	l’aiguilleur	le marchand
Zofia Barchanowska	król	pyszałek	pijak	biznesmen	latarnik	stary pan; geograf	wąż	zwrotniczy	kupiec
Wiera i Zbigniew Bieńkowscy	Król, Monarcha	Pyszałek	Pijak	Człowiek Interesu	Latarnik	Stary Pan, Geograf	wąż	Zwrotniczy	Kupiec
Marta Cywińska	Król	Bufon	Pijak	Buchalter	Latarnik	stary pan, Geograf	Wąż	Dróżnik	Handlarz
Mirosława Dębska	Król	Pyszałek	Pijak	Biznesmen	Latarnik	Starszy Pan, Geograf	wąż	Zwrotniczy	Kupiec
Piotr Drzymała	Król	Zarozumialec	Pijak	Biznesmen	Latarnik	stary Pan, Geograf	wąż	Zwrotniczy	Kupiec
Janina Karczmarewicz-Fedorowska	Król	Pyszałek	Opój	Biznesmen	Latarnik	Stary Pan, Geograf	Wąż	Zwrotniczy	Kupiec
Halina Kozioł	Król, król, monarcha, władca	Pan Próżny	Pijak alkoholik	Biznesmen	Latarnik	Sędziwy Pan, Geograf	żmija	Zwrotniczy	Kupiec
Ewa Łozińska-Małkiewicz	Król	Człowiek Próżny,  Próżny	Pijak	Biznesmen	Latarnik	Stary Pan, Geograf	żmija	Zwrotniczy	Kupiec
Marta Malicka	Król	Zarozumialec	Pijak	Biznesmen	Latarnik	stary pan, Geograf	wąż	Zwrotniczy	Kupiec
Barbara Przybyłowska	król	pyszałek	pijak	człowiek interesu	latarnik	stary jegomość; geograf	wąż	zwrotniczy	kupiec, sprzedawca
Jan Szwykowski	Król	Próżny	Pijak	Bankier	Latarnik	Stary Pan, Geograf	żmija	Zwrotniczy	Kupiec
Anna Trznadel-Szczepanek	Król	Pyszałek	Pijak	Biznesmen	Latarnik	Starszy Pan, Geograf	wąż	Zwrotniczy	Sprzedawca

Jak widać wyżej nie było to wcale takie proste. Pominęłam postaci Lisa i Róży, bo te były dla tłumaczy jednoznaczne. Jak widać największy problem był z Próżnym, natomiast najbardziej jednoznaczny był Latarnik (różnicę stanowiła tylko wielka bądź mała litera). Ciekawe były pomysły na Biznesmena, najbardziej oryginalna okazała się tu Marta Cywińska i jej "Buchalter" (kojarzy mi się z "Lalką" Prusa). Warte zauważenia jest też to, że większość tłumaczy zastosowała określenia postaci pisane wielką literą, mimo iż w oryginale tak nie było. Z zasady tej wyłamały się dwie tłumaczki: Zofia Barchanowska i Barbara Przybyłowska, które konsekwentnie pisały postaci małą literą.  Co ciekawe część tłumaczy wybrała "węża" a część "żmiję", choć mnie osobiście bardziej pasuje tu żmija. Pominę już inne istotne różnice przy tłumaczeniu zdań np.  jeden tłumacz pisał: "wysyczała żmija z goryczą" inny to samo zdanie ujął jako: "powiedział wąż". Jak widać nie możemy tak naprawdę powiedzieć, że przeczytaliśmy "Małego Księcia" jeśli nie znamy oryginału (dla mnie francuski wciąż jest językiem obcym, bardzo obcym i trudnym).

Dla porównania, żeby nie było, że tylko polscy tłumacze mają takie problemy, kilka przykładów tłumaczenia angielskiego:
 

Tłumacz angielski	Postacie
	le roi	le vaniteux	le buveur	le busi-nessman	l’allumeur	le vieux monsieur, le geographe	le serpent	l’aiguilleur	le marchand
T.V.F. Cuffe	king	conceited man	drinker	businessman	lamplighter	old gentleman,  geographer	snake	railway pointsman	merchant
Richard Howard	king	vain man	drunkard	businessman	lamplighter	old gentleman,  geographer	snake	railway switchman	salesclerk
Ros and Chloe Schwartz	king	show-off	drunkard	businessman	lamplighter	elderly gentleman, geographer	snake	signalman	merchant
Irene Testot -Ferry	king	conceited man	drunkard	businessman	lamplighter	old gentleman, geographer	snake	railway signalman	merchant
Katherine Woods	king	conceited man	tippler	businessman	lamplighter	old gentleman, geographer	snake	railway switchman	merchant

Jak widzimy największą trudność sprawił Anglikom Zwrotniczy. Latarnik był dla nich jednoznaczny, również wąż. Kłopotu nie sprawił ani Biznesmen, ani Kupiec. Problem stanowił, jak po polsku, Próżny oraz, co ciekawe, Pijak. Ciekawe różnice kulturowe, prawda? :-)